Savaşta Denizciliği Etkileyen Ambargolar
Şubat 2022 de Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesini takiben Avrupa Birliği, İngiltere, ABD ve Kanada ve diğer bazı ülkeler Rusya ‘ya karşı yaptırım uygulamaya başladı.
Esasen 2014 ‘den bu yana ABD, Rusya’ya karşı 1858 adet Ambargo uygulamıştı. Bunlardan 907’si, 22 Şubat 2022’ den sonra uygulandı. AMBARGOLAR HUKUKEN, bir ülkenin, uluslararası hukuku taciz ve İHLAL eden diğer bir ülke üzerinde uyguladığı bir CEZA TEDBİRİDİR. Rusya ‘dan ham petrol, rafine ürünler ve gaz ithali 2022 sonuna kadar yasaklanmıştır. Swift sisteminden çıkartılan Rusya’nın en büyük 7 bankası ile sınır ötesi para transferi yapılmamaktadır. Batılı ülkeler ayrıca bir dizi başkaca şahsi ve ticari işletmelere yönelik kısıtlamalar uygulamaya başlamıştır. Avrupa Birliği Rusya kömürünün ithalini, Ağustos 2022 ‘den itibaren durduracağını belirtmiştir.
Çift kullanımlı dual use tabir edilen Sivil ve Askeri amaçlı kullanılan örneğin araç makine parçalarının ihracı, İNGİLTERE, AVRUPA BİRLİĞİ ve ABD tarafından sınırlandırılmıştır.
Denizcilik ve Enerji Şirketleri Rusya ile ticaretlerini askıya alma yönünde uluslararası kamuoyu etkisini görmekte ancak bu konuda yasal bir Ambargo bulunmamaktadır.
Konteyner şirketleri Rusya ve Ukrayna ‘ya yönelik faaliyetlerini sınırlandırmışlardır.
Örneğin Maersk , Rusya ve Ukrayna ve Belarus hatlarına sınırlamalar getirmiş. MSC, Rusya’ya faaliyetini durdurmuştur.
CMA CGM Rusya’dan ve Rusya’ya tüm seferlerini askıya almıştır. Ocean Network Express One K Line Odesa , Novorossiysk ve St.Petersburg sefer işlemlerini askıya almıştır.
DAMEN tersanesi Rusya’ya yeni gemi inşaa ve teslimini durdurmuştur.
Wartsila, Rusya ‘ya bütün teslimleri askıya almıştır.
Denizcilik işletmecisi şirketler Rusya ve Ukrayna ile ilişkilerini kesmemiş ve Barış tavsiyesi ile savaştan etkilenen denizciler ve ailelerine destek için çağrıda bulunmuşlardır.
Savaş başladığında, Ukrayna limanlarında yükleme ve tahliye yapan gemilerin bulunduğu, Limanlarda faaliyeti durdurulunca, Liman Başkanlığı ve Gümrük memurları sahayı terk ettiğinden, limanlar bloke olmuştur. Birleşmiş Milletler bünyesindeki Denizcilik kurumu International Maritime Organisation / IMO, gemi personelinin güvenli tahliyesi için bir koridor oluşturulması yönünde oy kullanılmasını temin ederek Hukuki girişimde bulunmuştur.
Bir kısım Emtea, Ambargo kapsamında olmamasına rağmen potansiyel tehlike sebebiyle, Armatörler / Gemi operatörleri psikolojik olarak bölgeden kaçınmak istemektedir. Bazı ABD petrol şirketlerinin ise daha önce Rusya ‘ya uğramış gemileri kabul etmediği / blacklist / haberleri media da yer almıştır.
Buğday ve Gübre ambargo kapsamında olmamasına rağmen Yüksek Navlunlar sebebiyle İthalatçıların, Rusya’dan, satın almadan vazgeçmekte olduğu emtea piyasalarında beyan edilmektedir.
Armatörler, gemi operatörleri, Fransa’dan Güney Amerika’nın doğu sahilinden ve AB Limanlarından yük tercih etmeye yönelmektedir.
Avustralya’dan Avrupa’ya navlunlar kuru yük operatörleri için çok kazançlı hale gelmiştir.
Hindistan halen birçok ülke ile Tahıl / buğday ihracatı anlaşması yapmaktadır. Diğer taraftan ülkenin buğday ihracatına yasak getireceği yönünde haberlere rastlanmıştır.
Savaş, Denizcilik endüstrisi üzerinde mevcut zorluklara ilave güçlükler yaratmıştır.
Esasen halen süregelen limanlarda yığılma *congestion* ve Pandeminin yarattığı, Personel krizini yaşayan Denizcilikte, maliyetlerin arttığı ve enflasyonist etkilerin uzun süreceği, yabancı basında ifade edilmektedir.
Bunker yakıt temini ve fiyatı bir diğer büyük etkendir.
IMF ;
Rusya ve Ukrayna ile ticaretin zorlaşması ve ambargoların devamı halinde sefer güzergahlarının uzayacağı ve bu durumun emtea maliyetlerini arttıracağını, açıklamaktadır.
En büyük etki Karadeniz’e, Rusya ve Ukrayna limanlarına ticaret yapan gemilere olmuştur. Ambargolar sebebiyle halen geçerli olan Navlun ve kira kontratları etkilenmiş ve cari, taşıma ve sigorta sözleşmeleri belirsiz surette hukuken tartışmalı hale gelmiştir.
Force Majeure durumun neticeleri olarak yüklenemeyen ve / veya nakliye edilmeyen, yükler ve bankacılık akreditif ihtilafları dahil çok çeşitli hukuki problemler doğmuştur. BIMCO yaptığı bir duyuru ile Force Majeure clause’unun Alt maddeler ile beslenerek Armatör lehine, Hire / laytime / demurrage halinin sürdürüleceğinin hüküm altına alınmasını tavsiye etmiştir.
Çin’de uygulanan salgın hastalık kapanma tedbirlerinin, büyük bir enfeksiyona, savaşa veya kıtlığa mı hazırlık olduğu veya daha da ilerisi; üretim ve tedariki azaltarak Batıya bir Ambargo hazırlığı mı yapıldığı soruları dış politikada tartışılmaktadır.
Karadeniz’de ve Azov denizinde IMO ‘nun çağrısı üzerine “Blue safe maritime corridor” oluşturma girişiminin akıbeti henüz tam bilinmemektedir.
NATO Nisan 2022’de bir uyarı yayınlamıştır.
Ticaret gemilerine yönelik cismani ve maddi zarar durumunda bölgede yaşanabilecek tacizler sebebiyle tehlike halinin devam ettiği belirtilmiştir. Nitekim 16 Mayıs itibariyle savaş hali devam etmektedir.
Halen Kuzey Batı, Güney Batı ve Batı Karadeniz’de sürüklenen mayınların denizcilik için seyir riski oluşturduğu belirtilmiştir.
Özellikle, Yüksek risk bölgesine giren gemilerin kendi sigortacılarına ihbarda bulunmaları ve ilave ekstra harp risk sigortası kuvertürü temin etmeleri uyarısı yapılmıştır.
Romanya ve Macaristan yakını sular da yüksek risk bölgesi olarak tanımlanmıştır.
Non War claims yani savaş riski kapsamı dışında kalan hasar ve talepler örneğin Karadeniz’de seyirde iken karşılaşılan Makine hasarı, karaya oturma, kurtarma vb. durumlarda ekstra Harp riski sigortası olmayan geminin tekne makine ve / veya PANDI sigortası geçerli olacak mı yoksa Sigortacı, Ambargo / yasak sebebiyle hasarı ve talebi reddedecek midir?
Bazı Sigorta Şirketleri Rusya ‘yı kuvertür kapsamından çıkarmakta ve War clause ve sanctions / ambargo sebebiyle hasar talebi kabul etmemektedir.
Doğrudan Savaş hali ile ilgili olmayan (Legal Causation Principle) hasar ve taleplerin karşılanması adil ve hukuka uygun durumdur.
“Hukuki kompleks bir yoruma başvurmadan yük hasarı, yangın, makine hasarı vb. tekne ve makine sigortası kapsamındaki zararlar karşılanmalıdır,” yönündeki görüşler, Londra Sigorta platformunda tartışılmaktadır.
Diğer yandan Münferit olarak bazı kurumlar örneğin bir PANDI CLUB, sadece Britanya devleti bayrağı taşıyan gemilere yüksek miktarda kuvertür temin eden bir özel savaş riskleri sigortası sunmaktadır.
Ülkemizde Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Denizcilik Genel Müdürlüğü 8.04.2022 tarihli duyurusu ile;
Sigortacılık kanununun 33/A maddesi 10.fıkrası kapsamında sivil deniz ve hava araçları ile Ukrayna veya Rusya Federasyonuna yapılacak seferlerde taşınan yolcular, mürettebat (çalışanlar) yük ve / veya bu araçların kendilerinde meydana gelebilecek bedeni ve maddi zararlar ile bu araçların sorumluluğuna ilişkin olarak sigorta teminatı verilmesi için ” Özel Riskler Yönetim Merkezi ” 31.12.2022 sonuna kadar görevlendirilmiştir. Bölgeye tüm deniz seferleri için bu merkez ile iletişime geçilebileceği sektör ilgililerine tebliğ edilmiştir.
Bölgede Personel değişimi bir diğer meseledir.
BIMCO ve ICS / INTERNATIONAL CHAMBER of SHIPPING dünya denizcilik personelinin orijinin %10 Rusya ve Ukrayna % 4 olduğunu ve önümüzdeki 5 yıl içinde personel sıkıntısı çekileceğini ve yeni personel yetiştirmek gerektiği yönünde açıklama yapmıştır.
Rusya Ukrayna savaşı Denizcilik endüstrisine zorluk ve Risk yaratırken, İnsan hayatının ve tüm insanlığın İnsanca barış içinde yaşamasının, önemini hatırlatmaktadır.
Avukat Alev Elif Beller
26.05.2022
