Türk Armatörlerinin Tarihi gazeteci yazar Sayın Osman Öndeş tarafından 6 cilt olarak kaleme alındı. Çalışmaları 1990’lı yıllara uzanan başlangıcıyla bu eser sadece Türk Armatörlerinin değil, aynı zamanda Türk Deniz Taşımacılığının da tarihini teşkil etmektedir. Bu eser ile ilgili sözlerini kitabın 1. Cildindeki başlangıç
Otuzbeş yıllık bir rüya
Gazeteci yazar kimliğimle Türk Deniz Ticareti dünyasıyla tanışıklığım 35 yıl öncesine gider.Türk basınında Dünya Gazetesi’yle ilk kez başlattığım Deniz Ticareti sayfası için görüştüğümilk isimlerden biri Fahri Paçalıoğlu olmuştur. Tavil Han’daki şirketinde ziyaret ettiğim günüaynen hatırlar gibiyim; Kapıdan girdiğimde karşımdaki masada Selim Sohtorik, sağda FahriPaçalıoğlu ve onun karşısında Ömer Zaimoğlu vardı.
Zamanla Fahri Paçalıoğlu’nun İstanbulspor Futbol Klübü’nün futbolcularından biriolduğunu da fark ettim. Gençlik yıllarında Ali Sohtorik, Selahattin Beliren ve Fahri Paçalıoğlu,İstanbulspor Futbol Klübü’ndeki yıldız futbolcular arasında yeralmaktaydılar. Nitekim 1927-1928 döneminde İstanbulspor İstanbul Futbol Ligi İkinci Kümesine yükselir ve bir yıl sonraİkinci Küme şampiyonu olarak Birinci Kümeye yükselir. O dönemde de Ali Sohtorik ve FahriPaçalıoğlu yıldız takımın oyuncuları arasındadırlar.
Ömer Abed Han’ı çok iyi tanıdım. Karaköy’deki çok sık uğradığım Ömer Abed Han’da S.S GemiArmatörleri Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifi vardı. Vapur Donatanları ve Acenteleri Derneği’yleçok yakın ilişkiler içindeydiler.
Ömer Abed Han’daki Kooperatifin bulunduğu bölüme kocaman bir camlı kapıdan girilirdi.Kapıyı açtığınızda karşınıza sağa sola uzanan dar bir koridor gelirdi. Sağdaki kapının ardındaZiya Kalkavan Bey’in salon tarzında odası, yine koridorun orta yerinde camlı bir perdeyle ayrılmışkapının arkasında ise toplantı salonu yer alırdı.
En solda Kooperatif müdürünün hayli küçük odasını hatırlıyorum.
Ziya Kalkavan Bey’le tanışıklık dostluğa uzanmıştır. Otoriter bir halk adamı, müthiş zeki vekesinlikle çok renkli bir insandı.
Uzun boylu, başında beresiyle Türk denizcilik dünyasının birdiğer unutulmaz ismi Hacı İsmailKaptanoğlu gibi, Azmi Karavelioğlu, Hüsnü Şişmanyazıcı, Mehmet Şekerci, Rüstem Markaloğlu,Orhan Deval, Şükrü Göksu, Adil Göksu, Halis Kalkavan ve daha nice yürekli armatörlerimiziorada tanıdım.
Bir gazete haberinde “Türkiye Armatörler Kooperatifi Yönetim Kurulu Başkanı GündüzKaptanoğlu, Başkan Yardımcısı Sefer Kalkavan, Genel Müdür Engin Mete, Yönetim KuruluÜyeleri Şadan Bayraktar, Hamit Tomba, Sadık Kalkavan, Adil Pandır, Serdar Şekerci, RecepŞişmanyazıcı, Taylan Kalkavan ve Burhan Deval, bir dizi gezi ve incelemeler yapmak içingeldikleri Rize’de, Çaykur Genel Müdürü Ekrem Yüce’yi makamında ziyaret ederek kurumçalışmalarıyla ilgili bilgiler aldıkları” yazılı.
Bu isimlerin hepsi Türk armatörleri dünyasından olan şahsiyetler. Anlatmak istediğim,yaşamları kaydedilmesi gereken nice müteşebbis Türk armatörü var.
E.Oramiral Bülent Ulusu’nun başbakan olduğu süreçte, eski Deniz KuvvetleriKomutanlarımızdan E.Oramiral Celâl Eyiceoğlu, Sönmez Denizcilik Grubu Yönetim Kurulu Başkanı olarak yeralmaktaydı.
Kaptan Ferit Biren’le başlayan Deniz Ticaret Odası kurulmasına yönelik çalışmaların bir diğeraşaması Ziya Kalkavan başkanlığında Ömer Abed Han’da yapılırdı. Bu toplantıların hemenhepsine katıldım. Birkaçına Selahattin Beyazıt’ın katıldığını da hatırlamaktayım.
Deniz Ticaret Odası ilk olarak Beşiktaş’ta Deniz Müzesi’nin arşiv bölümünde hayata geçti. Sonradan Kemankaş Caddesi’ndeki eski Hovagimyan Han olan Sönmez Denizcilik Han’ın ilk ikikatına taşındı.
Oda’nın serüveni Beyoğlu’nda Odakule’de devam etti ve nihayet Salıpazarı/Fındıklı’da köklübir restorasyonla adeta yeniden yaratılan günümüzdeki merkez binasına taşındı.
Bankalar Caddesi başlangıcındaki Bozkurt Han’da olan Koçtuğ Denizcilik, ömrünütamamlamış bir anı olarak göklere yazılmıştır.
Karaköy’deki öncü armatörlük firmaları, Üsküdar, Altunizâde’de inşa ettirdikleri Denizcilikİş Merkezi’ne taşınınca, Türk denizciliğinin kalbi Karaköy derin bir ayrılığı yaşamaya başladı.
Artık Kalkavanlar Deniz Nakliyat A.Ş., Kaptanoğlu Denizcilik Grubu, Kırantaş Denizcilik,Deval Denizcilik, İnce Denizcilik, Arif Göksu Denizcilik A.Ş. Hüsnü Şişmanyazıcıoğlu A.Ş. vediğerlerinin ünlü simalarını bu denizcilik kompleksinde görmek mümkündü.
Karaköy’den Altunizâde’ye göç, beraberinde pek çok denizcilik firmasını da Altunizâdeliyaptı.
Yıllar içinde Denizcilik İş Merkezi’ne yeni firmalar geldi, bazı firmalar çevredeki başkaadreslere taşındılar.
Karaköy Gümrük Sokak Maater Han’daki Turkon da önce Salacak’taki konağa, ardındanAltunizâde’dekiTurkon Holding binasına taşınmıştı.
Birkaç sene sonra Karaköy Vapur İskelesi karşısında ve caminin hemen yanındaki DüzgitŞirketler Grubu Maslak, Park Plaza’ya göçederek Karaköy’den ayrıldı.
Karaköy Kemeraltı Caddesi’ndeki Karaköy Han’nın 5.ci katında olan Denak Depoculuk veNakliyecilik A.Ş. her türlü taşımacılık hizmeti için Çolakoğlu Şirketler Grubu bünyesi altında1976 yılında kurulmuş çok güçlü bir armatörlük şirketiydi. Başlangıç yıllarında genel müdürüolarak Serdar Akçalı’yı hatırlarım.
İleriki yıllarda Denak da Karaköy’den ayrıldı ve Kavacık’daKavacık Ticaret Merkezi’ne intikal etti.
Denizcilerin semti olan Karaköy zamanla giderek yalnızlığa büründü; S.S Motorlu GemiArmatörleri ve Taşıyıcılar Kooperatifi, Ömer Abed Han’dan Meclisi Salıpazarı/Fındıklı MebusanCadddesi No.23 Dursun Han K.7’ye taşınmıştı. Aynı binada Türk Armatörleri Birliği ortak kaderipaylaşıyordu.
Yine Karaköy’de Şarap İskelesi sokağından karaya doğru sol karşı köşesindeki MumhaneCaddesi sonunda yeralan Emek İşhanı’ndaki Vapur Donatanları ve Acenteleri Derneği, İMEAKDeniz Ticaret Odası’nın desteğiyle, engin mazisine yaraşan konak tipi bir evi restore ettirmiş veCihangir, Kılıç Ali Paşa Mah. İlyas Çelebi Sokak’taki yeni merkezine intikal etmişti.
2013 yılına geldiğimizde zaten Karaköy büyük kentsel değişimlerle değişiyor; tarihî hanlariş merkezleri ve şık oteller olmak üzere ya büyük onarımlarla çehrelerini değiştiriyor, ya dayerlerine yepyeni binalar inşa ediliyordu.
Ömer Abed Han’ın nice seneler izlediğimiz levhası artık kaldırılmış, altında yer alan eskiyazıyla mermer üzerine hakkedilmiş asıl adı ortaya çıkartılmıştır.
Anıların peşinde Kemeraltı Caddesi, Kemankeş Caddesi, Rıhtım Caddesi ve daha nicesokaklarda dolaşıyordum; Hovagimyan Han, otel oluyordu; Veli Alemdar Han çoktan yıkılmış,yerine muhteşem bir otel inşa edilmekteydi. Şarap İskelesi Sokakta sağdaki 1897 tarihli han daotel oluyordu.
Vali Alemdar Han’daki aklıma gelebilen isimlerden armatör ve gemi acentesi Norveç asıllıOscar ve oğlu HansGeelmuyden de fanî âlemden nicelerdir göçtü gitti. Faaliyetine Kabataş,SetüstüEkemen Han’daki adresinde devam eden Yakın Doğu Gemi Acentesi’nin simgeselönderi AldoCampaner ve iki oğlu Gino ve MarioCampaner de Veli Alemdar Han’ın saygınisimlerindendiler. Fransız Geçidi’ndeki gemi acentelerinden biri İskenderun merkezli Lyonel
Makzume ve İstanbul Şubesi Müdürü Ahmet Koral’dı.
Kemankeş Caddesi’nin sonlarına doğru biraz içerlek kalan Tahir Han, Mimar Vedat’ın eseriolduğunu gösteren mermer plaketiyle nice uzun yılların yorgunluğu içindeydi. Biraz ileride sokakiçerisindeki R – Han’da en azından Şark Ekspres’i, bir de üst katlara çıkması için önce düğmesinebastığım ve çalışması için bir köşesine ayağımla sertçe vurduğum asansörünü hatırlıyorum.
Şark Ekspres Cihangir’deki binalarına taşınmıştı. Catoni Şirketler Grubu ise günümüzdede Denizciler Han’da çalışmalarını sürdürmekte. Şark Ekspres’in efsanevi ismi Kosta Şönefnicelerdir CMA – CGM’in Zincirlikuyu’daki ofisindedir.
CitéFrançais Han ya da tabelasıyla anımsadığımız “Fransız Geçidi” bundan böyle şık birotelle anılacaktı. Frank Han’da ne Dabcovich ve ne Berkin gemi acentaları vardı.
Günümüzde Zihni Holding olarak yoluna devam eden ve Turgut Güneri’yle başlayarakoğlu Armatör Asaf Güneri ile simgeleşen Zihni Denizcilik Şirketler Grubu’nun KemankeşCaddesi nihayetindeki Zihni Han, bu caddedeki sonuncu denizcilik şirketidir. Gemilerinin bacafistanındaki gemilerin pruvasını temsil eden logosu belleğime yerleşmiştir.
Şöyle durup hayal edebilirseniz; Necdet Aksoy’u, AndreaVermez’i, Erol Yücel’i, AliYenidünya’yı, Levent Kareçilik’i, RemonBuzuru’yu, Kaptan Güneri Özkan’ı ve nihayet ZihniŞirketler Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Asaf Güneri’yi oralarda görebilirsiniz. Onlar senelerceönce oradaydılar!
Türkiye – Libya Denizcilik Nakliyat Ortak A.Ş. Kemeraltı Caddesi’nde başladığı yaşamına,giderek gücünü yitirmeye dönüştüğü süreçte Necatibey Caddesi’nde devam ettirmişti.
Um Denizcilik Kabataş Setüstü’ndeki adresinden Ayazpaşa, Taksim’de art –nuveaumimarisiyle gözeçarpanAyazpaşaApt’da büyük hamleleri gerçekleştirmişti.
Kahraman Sadıkoğlu da bir süre bu caddedeki ofisinde çalıştı.
Fındıklı, Meclisi Mebusan Caddesi Deniz Apt’da Akdeniz Gemi İşletmeleri A.Ş.’yi, GenelSigorta Han’da Genel Denizcilik A.Ş.’yi ve Akşam Denizcilik A.Ş.’yi, yine Fındıklı Han’da AtlantikDenizcilik A.Ş.’yi, Molla Bayırı Sokak’ta Ayder Denizcilik A.Ş.’yi, İnebolu Sokak Ekemen Han’daBasco ve Blasco Denizcilik A.Ş.’yi, Meclisi Mebusan Yokuşu Abisaİşmerkezi’ndeki Batı Nakliyatve Tic.A.Ş.’yi ve Bayraktar Denizcilik Tic.A.Ş.’yi, hatırlıyorum.
Yine Mebusan Yokuşu’nda başlangıç yıllarında sol taraftaki bir adreste olan Kemal Gökbaşkanlığındaki Formar ve Forsen Denizcilik, karşı sırada kendi mülkü olan bir binaya taşınmıştıve günümüzde de başarıyla yollarına devam etmekteydiler.
Karaköy’de Kemeraltı Caddesi, Olcay Han’daki Bora Denizcilik, yoluna Maltepe Turgut Özal
Caddesindeki kendi genel merkez adresinde devam ediyordu.
DevoDensan Van OmmeranLtd.Şti. Fındıklı’da Dursun Han’daydı. Gezair Trans A.Ş’yi MeclisiMebusan Caddesi Fındıklı adresindeki Sümer Han’dan hatırlıyorum.
Kaptan Ferit Biren’in kurduğu firma zamanla “Yedi Deniz Anonim Şirketi”ne dönüştü ve1985 yılında, kendi özel binası “Yedi Deniz Evi”ne taşındı. Firmasının ilk adresi Suadiye, Yeni KırSokak’taydı. Daha sonra Karaköy Palas Kat.14, Tophane İskele Cad.17, Kabataş – Setüstü, DeryaHan 205 ve 303 – 305 olarak değişti ve gelişti.
Süleyman BursalıoğlubaşkanlığındankiBursalıoğlu Denizcilik, Kabataş Setüstü, İneboluSokak’daki kendi binasındaydı. Yıllar sonrasında Elmadağ, Cumhuriyet Caddesi’ndeki adresindeDoğuş Denizcilik olarak yoluna devam ettiğini Fatsa ve Ordu mahalli gazetelerinde rastladığımgibi, sohbetlerimiz belleklerde kalmıştır.
Kuruçeşme’deki Eta Petrol Akaryakıt Ticaret ve Nakliyat A.Ş.’nin kurucusu Tunceli’nin Hozat
İlçesi Derviş Cemal Köyü sakinlerinden Hıdır Selek feylesof tavırlı, hoşsohbet bir öğretmendi.
Sonraki yıllarda Kazlıçeşme, Zeytinburnu’ndaki adresine taşındığında Hıdır Selek’in emanetinioğlu Tuğrul Selek sürdürüyordu.
Armatör ve bankacılık dâhil birçok alanlardaki eserlerde imzası olan Hayri Baran’la yaşambulan ve oğulları Pekin ve Ekin Baran’la yollarına devam eden Denizcilik A.Ş. Fındıklı’dakiFındıklı Han’da çalışmalarını sürdürdü.
Genel Denizcilik – Geden Line, Meclisi Mebusan Caddesi Genel Sigorta Han’dan ayrılarakLevent’te Büyükdere Caddesi Yapı Kredi Plaza’ya taşınalı nice yıllar olmuştu.
Suay Umut’unDünya Denizcilik – Şirketler Grubu Mecidiyeköy, Abide-i Hürriyet Caddesi’nden Genel Denizcilikgibi Yapı Kredi Plaza’ya taşınmıştı.
Meclisi Mebusan Caddesi Orya Han’daki Martı Denizcilik Grubu kurucuları yollarını ayırmışolsalar da, Erol Yücel, Levent Karaçelik, Ali Yenidünya ve RifatKaraçelik gibi dört müteşebbisledaima saygıyla anılacaktır. Kurucu ortaklar yollarını ayırırken, Martı Holding daha sonrakiyıllarda Cihangir’de Şark Ekspres’le komşu tarihi bir binada faaliyetlerine devam etti.Martı Denizciliği yaratan dört gencin heyecanıyla mutlu olduk ve geleceğe yönelikumutlarımız arttı. Martı Denizcilik de, asla unutulmaması gereken bir efsanedir.
LucienArkas’la tanıdığım Arkas’ı, Seatrade Dergisi adına ilk kez Levent’teki adresinde ziyaretetmiştim. Arkas’ınİstanbul’daki siması Timuçin Pekar ve Cezmi Serter’di. Dostlukların ismi olanTimuçin Pekar’la tanışıklığım bu kadar eski yıllara gider. O yıllarda Arkas henüz gemi sahibi değildi.LucienArkas’ın şahsında şekillenen deneyim ve beceri; uluslar arası saygınlığı devamlıolarak artan ve hayranlıkları üzerine çeken Arkas Holding’i yarattı.
Alfa Denizcilik, Barbaros Bulvarı Koza İş Merkezi’ndeydi. Başkanı Hasan Kınay, ortakları AtillaDonat ve Turan Şalikoğlu’ydu.
Pak Holding’in Pak Denizcilik firması Tuzla’daki tersanelerde inşa ettirdiği gemilerle büyüyenbir armatörlük şirketiydi.Sonraları Pak Holding’in Gayrettepe’deki Pak binasına taşındığını vezamanla denizcilik dünyasından çekildiğini hatırlıyorum.
Mazisi 1960 yılına giden Beşiktaş Denizcilik, İhsan Kalkavan adında simgeleşir ve ikincikuşak Yavuz Kalkavan’la “Yedi Kuşak Denizci” bir aile olarak gelenekleri daha ileri götürür.
İngiltere’de Shipbrokers ve Seatrade Dergilerinin Türkiye temsilcisi olduğum ve Türk basıntarihinde ilk kez Dünya Gazetesi’yle Denizcilik sayfalarını kurup geliştirdiğim yıllarda, arada hepbüyük tonajlı ham petrol tankerlerine yönelmenin önemine dair makalelerim olurdu.
Birgün Beşiktaş Denizcilik adına 165.000 dwt’luk bir ham petrol tankeri siparişi verildiğihaberi iletildi.
Altunizade – Denizcilik İş Merkezi’ndeki töreni ömrümün çok değerli bir anısı olarak hatırlarım.Zira Denizcilik İş Merkezi’nin arazisi üzerinde olan konağın önündeki kürsüde İhsan Kalkavandavetlilere hitap ediyordu. Birtarafında aile büyüğü Şadan Kalkavan, diğer yanında KaptanoğluŞirketler Grubu Başkanı Gündüz Kaptanoğlu vardı ve ortaklık doğrultusunda yatırım yaptıkları165.000 dwt’luk ham petrol tankerinin müjdesini vermekteydiler.
Beşiktaş Denizcilik bir süre Beyoğlu’ndaki Odakule Kat.14’deki adresinde hizmet vermiştir.Daha sonra muhakkak yıllarca özledikleri genel merkezlerı olan Okmeydanı, PiyalepaşaBulvarı’nda Memorial Hastanesi kompleksi arkasındaki kendi binalarında daha geniş ufuklaradoğru yollarına devam ettiler.
Yunan Deniz Ticaret tarihi yazarı Prof. Dr. GelinaHarlaftis, en büyük Yunanlı armatörlerinOsmanlı İmparatorluğu’nun son yüzyılında Ege’deki Sakız Adası’ndan çıktıklarını yazar.Türkiye’de ise, Rize, Tirebolu ve Karadeniz Ereğlisi öncü bir Karadeniz kenti olmuştur.Hacı İsmail Kaptanoğlu ismiyle andığımız Kaptanoğlu Denizcilik Grubu henüz KaraköyGümrük Sokaktaki handaydı.
Hudem Denizcilik Necatibey Caddesi Hoca Tahsin Sokak, Polat Han’daydı. Hudem Denizcilik,Halil Uzundemir’le anılacaktır.
Bedri İnce ile adı Türk Deniz Ticareti tarihine yazılan İnce Denizcilik, Kemeraltı Cad. DoğanHan, Karaköy’deydi. 1994 gibi yıllarda İnce – 1, İnce – B, Kaptan Fehmi, Mehmet Emin ve Merveisimli gemilerden oluşan filosuyla büyümesini sürdürüyordu.
Sönmez Denizcilik Şirketler Grubu, Kemeraltı Caddesi’ndeki kiralık merkezini takiben, uzunyıllar Kara Mustafa Paşa Kemankeş Caddesi’ndeki satın aldığı Hovagimyan Han’da büyüdü,güçlendi. Filosu 1 milyon dwt’nu aşarak, hayranlıklar yarattı. Ne yazıktır ki, sonraları ağırsorunlara maruz kaldı. Bu han satılıncaya kadar kapısının üzerinde “Sönmez Denizcilik” harflerigörülürdü.
Sirkeci’de iki armatörlük şirketini hatırlıyorum; Temel Kaya başkanlığındaki Kale Denizcilik,Orhaniye Caddesi, Koçkaya İşhanı’nda; İbrahim Aslan başkanlığındaki Aslan Transmarin,Reşadiye Caddesi, Güneş Han, Eminönü’ndeydi.
Oysa 1930’lu yıllarda Sirkeci’de hayli sayıda armatörlük firması vardı. O şirketlerin hemenhepsi tarihe karıştılar!
Nereden nereye; yıllar geride kaldıkça sevindirici haberler gibi, elemler getiren haberler dedevam etti. Tıpkı asırlardır olduğu üzere, devran değişmedi.
Bugün yaşadıklarımız dün oldu, dünlerin sayısı yaşadıkça arttı. Dünler, evvelki gün oldu veher biri tarihe karıştı.
Anılarımızı yeniden biraz daha önceki yıllara götürelim; Deniz Ticaret Odası uzun uğraşlardansonra ilkkezİstanbul Deniz Ticaret Odası adıyla kurulduğunda Oda’ya eski Deniz KuvvetleriKomutanı Oramiral Celâl Eyiceoğlu, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer veBaşbakan E. Oramiral Bülent Ulusu vasıtasıyla Beşiktaş Deniz Müzesi’nin arşiv binası tahsisedilmişti.
27 Ağustos 1982 günü Celal Eyiceoğlu Deniz Ticaret Odası Meclis Başkanı seçildi.
İstanbul Deniz Ticaret Odası Meclis Başkan Vekilliklerine Ferit Özdemir ve Mehmet Şekerciseçildiler.
1567 Sayılı kanunla kurulan İstanbul Deniz Ticaret Odası’nın ilk Meclis toplantısındakonuşma yapan İstanbul Valisi Niyazi Ayaz Deniz Ticaret Filomuzun 1979 yılında 1 milyon 952bin dwt kapasiteye sahip olduğunu, bu rakamın 1982 Haziran ayında 3 Milyon 281 bin dwtkapasiteye ulaştığını vurguladı. Vali Ayaz, 389 Milyon Groston kapasitesi olan dünya ticaretFilosu içinde Türk Deniz Ticaret Filosunun 352 parça gemiyle 31.inci sırada yer aldığını söyledi.
Daha sonra konuşma yapan Meclis Başkanı Celal Eyiceoğlu“Deniz Ticaret Odası en kısazamanda sekreteryasını kurarak ülkenin ekonomik hayatında bağımsız bir meslek kuruluşuolarak yerini alacaktır.” dedi.
25 Mart 1984’de ise Ziya Kalkavan İstanbul Deniz Ticaret Odası Meclis Başkanı olarakseçilirken, Başkan Vekilliklerine Ferit Özdemir ve Mehmet Şekerci yeniden seçildiler.
YönetimKuruluna; Şadan Kalkavan, Erol Yılmaz Akçal, Gündüz Kaptanoğlu, Fuat Miras, Hilmi Sönmez,Hüsnü Şişmanyazıcı, Emin Atasagun, Eşref Cerrahoğlu ve Erim Akat seçildiler.
Bir asır boyunca olduğu üzere teşkilatlanma mücadelesini başlatan armatörler gibi, ilk DenizTicaret Odası’nı kuranların hepsi armatördü!
Deniz Ticaret Odası, Ziya Kalkavan’ın Meclis Başkanı ve Hilmi Sönmez’in Yönetim KuruluBaşkanı olduğu yıllarda birkaç sene bu hanın ilk iki katında yeraldı.
Türk armatörleri tarihinin çok nadir bir kişiliği olan Armatör M. Nuri Cerrahoğlu’nun da 20Temmuz 1985 günü duyulan vefatı his tufanı gibi üzüntüler yaratmıştır. Karadeniz Ereğlisieşrafından Hacı Mehmet Tahsin ve Hacce Şerife Cerrahoğlu’nun oğlu, Armatör Hacı H.NuriCerrahoğlu’nun yaşamı, hayat görüşü, mücadeleleri muhakkak kaydedilmeliydi ve aktarılmalıydı.
Armatörlerimizden Erdal Aksoy’u 1985 yılında tanıdım; Türk armatörlerine ait arşivimdekibilgilere göre 06 Mayıs 1943, Sürmene’li olduğunu kaydetmişim.
İş hayatına 1974’de Akaryakıt ticaretiyle başlamış. 1974 – 1985 yıllarında kurduğu filosuyla“Armatör” kimliği kazanmış olan Erdal Aksoy, 1980’den günümüze Aksoy Holding A.Ş. Kurucusuve Yönetim Kurulu Başkanı olarak diğer sanayi ve ticaret alanlarında başarıyla büyümesinisürdürmekte.
Metin Kalkavan Büyük Külüp’teki 4 kişilik öğle yemeğine beni de davet etmişti. Turkonadıorada şekillenirken, engin umudları ve inançları olan Metin Kalkavan’ın ve Servet Yardımcı’nınheyecanını dün gibi, mutlulukla hatırlıyorum.
Birkaç cümlede ve satırda naklettiğimiz yaşamlara ait bilgiler, aslında bir ömür kadar uzundeğerlerle ve hatıralarla yüklü.
Yazmazsak, enginlerde kaybolup gidecektir. Eminim ki, Armatör kimliğini geride bırakanlargibi, ebediyete ulaşan büyüklerinin anılarını, fotoğraflarını saklayacak olan bu eser, çok değerlibir görevi yerine getirmektedir. Zira böylece logo taşlarını yerleştirircesine yaşam öyküleribelgelenmekte ve tüm fotoğraflarla bütünleşmektedir.
Deniz Ticaret Odası olarak restore edilen Salıpazarı’ındaki günümüzün genel merkez binası,Meclis Başkanı Ziya Kalkavan’ın armağanı gibidir ve unutulmaz gayretlerinin eseri olmuştur.
Örgütçü ruhlu ve bir mücadele adamı olan Ziya Kalkavan yaşamının son aylarına kadardenizciliğimizin gelişimi için çabasını sürdürdü.
Resmi açılışı 10 Ocak 1991’de yapılan Deniz Ticaret Odası Salıpazarı Genel Merkez binasıtörenine Ulaştırma Bakanı Cengiz Tuncer, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Nurettin Sözen,Eski Başbakanlardan Bülent Ulusu da onur konuğu olarak katılmışlardı. O tarihte Yönetim KuruluBaşkanı Cengiz Kaptanoğlu’ydu. Birlikte çektirdikleri fotoğraf, gazetelerin birinci sayfalarındatarihi bir anı olarak yerini aldı. Ev sahibi Meclis Başkanı Ziya Kalkavan’dı.
Faruk Ürkmez’iilk kez Perşembe Pazarı – Unkapanı’ndaki bürosunda tanımıştım. İnşaettirmekte olduğu gemi Unkapanı Köprüsü sahilinde bağlıydı ve çalışmalar devam ediyordu.
Sonraki yıllarda Beşiktaş – Barbaros Bulvarı’ndaki geniş donanımlı şirket merkezinde veKoşuyolu’ndaki Holding merkezinde defalarca görüşmüşüzdür.
2014 yılı Haziran ayının ilk günlerinde ilk kuşak Karadenizli Armatörlerden HüseyinYardımcı’nın oğlu, Yardımcı Denizcilik Şirketler Grubu’nun onur başkanı Şevket Yardımcı’nıngözlerini hayata yumduğu haberi geldi.
Türk Armatörleri Birliği Başkanı Şadan Kalkavan 11 Mart 2015 günü tedavi gördüğü hastanede vefat etti.
Bunlar son iki senenin ilk hüzün haberi değildir. Mutluluklar ve hüzünler bizlerden öncevardı, bizlerden sonra da hep tekrarlanıp gidecektir!
Türk Armatörleri Tarihi’ni tüm belgeleriyle yazmak için çok uzun bir zamana ihtiyaç var.
Yine de her geçen gün bir kayıptır ve bir yerden başlanmalıdır. Bu eserdeki amaç böyle birdüşünceden hareket etmektedir.
Sadece Milli Mücadele yıllarına şöylece bakarsak, Rize’li değerli tarihçi Fatih Sultan Kar’ıniğneyle kuyu kazar gibi tespit ederek dizelediği Karadenizli Reisler de, aslında o yıllarınarmatörleriydiler; “İşgal altındaki İstanbul’dan Anadolu’ya silah ve cephane nakliyesini organizeeden Karadenizliler, bu konuda güven ve fedakârlığa dayanan bir sistem kurmuşlardı.
Dayanışma, iyi bir haberalma ve fedakârlık. Depolardan silah ve cephane geceleyinmotorlara yükleniyor ve bunların üstüne tüccar malı konuyordu.
Evrakları tanzim edilerek Kavağa gönderiliyor ve işgal kuvvetleri kontrol noktasındakiKarakol Teşkilatının elemanı ‘Çıkın’ dedikten sonra Boğazdan çıkılıyordu. Bu nakliye işindesilah ve cephanenin taşıma işini motorlara Rize’nin Kalamoz (Akpmar) köyünden Kasımpaşa’dakahveci Mehmet veriyordu.”
Otuzbeş yıllık bir rüya
Gazeteci yazar kimliğimle Türk Deniz Ticareti dünyasıyla tanışıklığım 35 yıl öncesine gider.Türk basınında Dünya Gazetesi’yle ilk kez başlattığım Deniz Ticareti sayfası için görüştüğümilk isimlerden biri Fahri Paçalıoğlu olmuştur. Tavil Han’daki şirketinde ziyaret ettiğim günüaynen hatırlar gibiyim; Kapıdan girdiğimde karşımdaki masada Selim Sohtorik, sağda FahriPaçalıoğlu ve onun karşısında Ömer Zaimoğlu vardı.
Zamanla Fahri Paçalıoğlu’nun İstanbulspor Futbol Klübü’nün futbolcularından biriolduğunu da fark ettim. Gençlik yıllarında Ali Sohtorik, Selahattin Beliren ve Fahri Paçalıoğlu,İstanbulspor Futbol Klübü’ndeki yıldız futbolcular arasında yeralmaktaydılar. Nitekim 1927-1928 döneminde İstanbulspor İstanbul Futbol Ligi İkinci Kümesine yükselir ve bir yıl sonraİkinci Küme şampiyonu olarak Birinci Kümeye yükselir. O dönemde de Ali Sohtorik ve FahriPaçalıoğlu yıldız takımın oyuncuları arasındadırlar.
Ömer Abed Han’ı çok iyi tanıdım. Karaköy’deki çok sık uğradığım Ömer Abed Han’da S.S GemiArmatörleri Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifi vardı. Vapur Donatanları ve Acenteleri Derneği’yleçok yakın ilişkiler içindeydiler.
Ömer Abed Han’daki Kooperatifin bulunduğu bölüme kocaman bir camlı kapıdan girilirdi.Kapıyı açtığınızda karşınıza sağa sola uzanan dar bir koridor gelirdi. Sağdaki kapının ardındaZiya Kalkavan Bey’in salon tarzında odası, yine koridorun orta yerinde camlı bir perdeyle ayrılmışkapının arkasında ise toplantı salonu yer alırdı.
En solda Kooperatif müdürünün hayli küçük odasını hatırlıyorum.
Ziya Kalkavan Bey’le tanışıklık dostluğa uzanmıştır. Otoriter bir halk adamı, müthiş zeki vekesinlikle çok renkli bir insandı.
Uzun boylu, başında beresiyle Türk denizcilik dünyasının birdiğer unutulmaz ismi Hacı İsmailKaptanoğlu gibi, Azmi Karavelioğlu, Hüsnü Şişmanyazıcı, Mehmet Şekerci, Rüstem Markaloğlu,Orhan Deval, Şükrü Göksu, Adil Göksu, Halis Kalkavan ve daha nice yürekli armatörlerimiziorada tanıdım.
Bir gazete haberinde “Türkiye Armatörler Kooperatifi Yönetim Kurulu Başkanı GündüzKaptanoğlu, Başkan Yardımcısı Sefer Kalkavan, Genel Müdür Engin Mete, Yönetim KuruluÜyeleri Şadan Bayraktar, Hamit Tomba, Sadık Kalkavan, Adil Pandır, Serdar Şekerci, RecepŞişmanyazıcı, Taylan Kalkavan ve Burhan Deval, bir dizi gezi ve incelemeler yapmak içingeldikleri Rize’de, Çaykur Genel Müdürü Ekrem Yüce’yi makamında ziyaret ederek kurumçalışmalarıyla ilgili bilgiler aldıkları” yazılı.
Bu isimlerin hepsi Türk armatörleri dünyasından olan şahsiyetler. Anlatmak istediğim,yaşamları kaydedilmesi gereken nice müteşebbis Türk armatörü var.
E.Oramiral Bülent Ulusu’nun başbakan olduğu süreçte, eski Deniz KuvvetleriKomutanlarımızdan E.Oramiral Celâl Eyiceoğlu, Sönmez Denizcilik Grubu Yönetim Kurulu Başkanı olarak yeralmaktaydı.
Kaptan Ferit Biren’le başlayan Deniz Ticaret Odası kurulmasına yönelik çalışmaların bir diğeraşaması Ziya Kalkavan başkanlığında Ömer Abed Han’da yapılırdı. Bu toplantıların hemenhepsine katıldım. Birkaçına Selahattin Beyazıt’ın katıldığını da hatırlamaktayım.
Deniz Ticaret Odası ilk olarak Beşiktaş’ta Deniz Müzesi’nin arşiv bölümünde hayata geçti. Sonradan Kemankaş Caddesi’ndeki eski Hovagimyan Han olan Sönmez Denizcilik Han’ın ilk ikikatına taşındı.
Oda’nın serüveni Beyoğlu’nda Odakule’de devam etti ve nihayet Salıpazarı/Fındıklı’da köklübir restorasyonla adeta yeniden yaratılan günümüzdeki merkez binasına taşındı.
Bankalar Caddesi başlangıcındaki Bozkurt Han’da olan Koçtuğ Denizcilik, ömrünütamamlamış bir anı olarak göklere yazılmıştır.
Karaköy’deki öncü armatörlük firmaları, Üsküdar, Altunizâde’de inşa ettirdikleri Denizcilikİş Merkezi’ne taşınınca, Türk denizciliğinin kalbi Karaköy derin bir ayrılığı yaşamaya başladı.
Artık Kalkavanlar Deniz Nakliyat A.Ş., Kaptanoğlu Denizcilik Grubu, Kırantaş Denizcilik,Deval Denizcilik, İnce Denizcilik, Arif Göksu Denizcilik A.Ş. Hüsnü Şişmanyazıcıoğlu A.Ş. vediğerlerinin ünlü simalarını bu denizcilik kompleksinde görmek mümkündü.
Karaköy’den Altunizâde’ye göç, beraberinde pek çok denizcilik firmasını da Altunizâdeliyaptı.
Yıllar içinde Denizcilik İş Merkezi’ne yeni firmalar geldi, bazı firmalar çevredeki başkaadreslere taşındılar.
Karaköy Gümrük Sokak Maater Han’daki Turkon da önce Salacak’taki konağa, ardındanAltunizâde’dekiTurkon Holding binasına taşınmıştı.
Birkaç sene sonra Karaköy Vapur İskelesi karşısında ve caminin hemen yanındaki DüzgitŞirketler Grubu Maslak, Park Plaza’ya göçederek Karaköy’den ayrıldı.
Karaköy Kemeraltı Caddesi’ndeki Karaköy Han’nın 5.ci katında olan Denak Depoculuk veNakliyecilik A.Ş. her türlü taşımacılık hizmeti için Çolakoğlu Şirketler Grubu bünyesi altında1976 yılında kurulmuş çok güçlü bir armatörlük şirketiydi. Başlangıç yıllarında genel müdürüolarak Serdar Akçalı’yı hatırlarım.
İleriki yıllarda Denak da Karaköy’den ayrıldı ve Kavacık’daKavacık Ticaret Merkezi’ne intikal etti.
Denizcilerin semti olan Karaköy zamanla giderek yalnızlığa büründü; S.S Motorlu GemiArmatörleri ve Taşıyıcılar Kooperatifi, Ömer Abed Han’dan Meclisi Salıpazarı/Fındıklı MebusanCadddesi No.23 Dursun Han K.7’ye taşınmıştı. Aynı binada Türk Armatörleri Birliği ortak kaderipaylaşıyordu.
Yine Karaköy’de Şarap İskelesi sokağından karaya doğru sol karşı köşesindeki MumhaneCaddesi sonunda yeralan Emek İşhanı’ndaki Vapur Donatanları ve Acenteleri Derneği, İMEAKDeniz Ticaret Odası’nın desteğiyle, engin mazisine yaraşan konak tipi bir evi restore ettirmiş veCihangir, Kılıç Ali Paşa Mah. İlyas Çelebi Sokak’taki yeni merkezine intikal etmişti.
2013 yılına geldiğimizde zaten Karaköy büyük kentsel değişimlerle değişiyor; tarihî hanlariş merkezleri ve şık oteller olmak üzere ya büyük onarımlarla çehrelerini değiştiriyor, ya dayerlerine yepyeni binalar inşa ediliyordu.
Ömer Abed Han’ın nice seneler izlediğimiz levhası artık kaldırılmış, altında yer alan eskiyazıyla mermer üzerine hakkedilmiş asıl adı ortaya çıkartılmıştır.
Anıların peşinde Kemeraltı Caddesi, Kemankeş Caddesi, Rıhtım Caddesi ve daha nicesokaklarda dolaşıyordum; Hovagimyan Han, otel oluyordu; Veli Alemdar Han çoktan yıkılmış,yerine muhteşem bir otel inşa edilmekteydi. Şarap İskelesi Sokakta sağdaki 1897 tarihli han daotel oluyordu.
Vali Alemdar Han’daki aklıma gelebilen isimlerden armatör ve gemi acentesi Norveç asıllıOscar ve oğlu HansGeelmuyden de fanî âlemden nicelerdir göçtü gitti. Faaliyetine Kabataş,SetüstüEkemen Han’daki adresinde devam eden Yakın Doğu Gemi Acentesi’nin simgeselönderi AldoCampaner ve iki oğlu Gino ve MarioCampaner de Veli Alemdar Han’ın saygınisimlerindendiler. Fransız Geçidi’ndeki gemi acentelerinden biri İskenderun merkezli Lyonel
Makzume ve İstanbul Şubesi Müdürü Ahmet Koral’dı.
Kemankeş Caddesi’nin sonlarına doğru biraz içerlek kalan Tahir Han, Mimar Vedat’ın eseriolduğunu gösteren mermer plaketiyle nice uzun yılların yorgunluğu içindeydi. Biraz ileride sokakiçerisindeki R – Han’da en azından Şark Ekspres’i, bir de üst katlara çıkması için önce düğmesinebastığım ve çalışması için bir köşesine ayağımla sertçe vurduğum asansörünü hatırlıyorum.
Şark Ekspres Cihangir’deki binalarına taşınmıştı. Catoni Şirketler Grubu ise günümüzdede Denizciler Han’da çalışmalarını sürdürmekte. Şark Ekspres’in efsanevi ismi Kosta Şönefnicelerdir CMA – CGM’in Zincirlikuyu’daki ofisindedir.
CitéFrançais Han ya da tabelasıyla anımsadığımız “Fransız Geçidi” bundan böyle şık birotelle anılacaktı. Frank Han’da ne Dabcovich ve ne Berkin gemi acentaları vardı.
Günümüzde Zihni Holding olarak yoluna devam eden ve Turgut Güneri’yle başlayarakoğlu Armatör Asaf Güneri ile simgeleşen Zihni Denizcilik Şirketler Grubu’nun KemankeşCaddesi nihayetindeki Zihni Han, bu caddedeki sonuncu denizcilik şirketidir. Gemilerinin bacafistanındaki gemilerin pruvasını temsil eden logosu belleğime yerleşmiştir.
Şöyle durup hayal edebilirseniz; Necdet Aksoy’u, AndreaVermez’i, Erol Yücel’i, AliYenidünya’yı, Levent Kareçilik’i, RemonBuzuru’yu, Kaptan Güneri Özkan’ı ve nihayet ZihniŞirketler Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Asaf Güneri’yi oralarda görebilirsiniz. Onlar senelerceönce oradaydılar!
Türkiye – Libya Denizcilik Nakliyat Ortak A.Ş. Kemeraltı Caddesi’nde başladığı yaşamına,giderek gücünü yitirmeye dönüştüğü süreçte Necatibey Caddesi’nde devam ettirmişti.
Um Denizcilik Kabataş Setüstü’ndeki adresinden Ayazpaşa, Taksim’de art –nuveaumimarisiyle gözeçarpanAyazpaşaApt’da büyük hamleleri gerçekleştirmişti.
Kahraman Sadıkoğlu da bir süre bu caddedeki ofisinde çalıştı.
Fındıklı, Meclisi Mebusan Caddesi Deniz Apt’da Akdeniz Gemi İşletmeleri A.Ş.’yi, GenelSigorta Han’da Genel Denizcilik A.Ş.’yi ve Akşam Denizcilik A.Ş.’yi, yine Fındıklı Han’da AtlantikDenizcilik A.Ş.’yi, Molla Bayırı Sokak’ta Ayder Denizcilik A.Ş.’yi, İnebolu Sokak Ekemen Han’daBasco ve Blasco Denizcilik A.Ş.’yi, Meclisi Mebusan Yokuşu Abisaİşmerkezi’ndeki Batı Nakliyatve Tic.A.Ş.’yi ve Bayraktar Denizcilik Tic.A.Ş.’yi, hatırlıyorum.
Yine Mebusan Yokuşu’nda başlangıç yıllarında sol taraftaki bir adreste olan Kemal Gökbaşkanlığındaki Formar ve Forsen Denizcilik, karşı sırada kendi mülkü olan bir binaya taşınmıştıve günümüzde de başarıyla yollarına devam etmekteydiler.
Karaköy’de Kemeraltı Caddesi, Olcay Han’daki Bora Denizcilik, yoluna Maltepe Turgut Özal
Caddesindeki kendi genel merkez adresinde devam ediyordu.
DevoDensan Van OmmeranLtd.Şti. Fındıklı’da Dursun Han’daydı. Gezair Trans A.Ş’yi MeclisiMebusan Caddesi Fındıklı adresindeki Sümer Han’dan hatırlıyorum.
Kaptan Ferit Biren’in kurduğu firma zamanla “Yedi Deniz Anonim Şirketi”ne dönüştü ve1985 yılında, kendi özel binası “Yedi Deniz Evi”ne taşındı. Firmasının ilk adresi Suadiye, Yeni KırSokak’taydı. Daha sonra Karaköy Palas Kat.14, Tophane İskele Cad.17, Kabataş – Setüstü, DeryaHan 205 ve 303 – 305 olarak değişti ve gelişti.
Süleyman BursalıoğlubaşkanlığındankiBursalıoğlu Denizcilik, Kabataş Setüstü, İneboluSokak’daki kendi binasındaydı. Yıllar sonrasında Elmadağ, Cumhuriyet Caddesi’ndeki adresindeDoğuş Denizcilik olarak yoluna devam ettiğini Fatsa ve Ordu mahalli gazetelerinde rastladığımgibi, sohbetlerimiz belleklerde kalmıştır.
Kuruçeşme’deki Eta Petrol Akaryakıt Ticaret ve Nakliyat A.Ş.’nin kurucusu Tunceli’nin Hozat
İlçesi Derviş Cemal Köyü sakinlerinden Hıdır Selek feylesof tavırlı, hoşsohbet bir öğretmendi.
Sonraki yıllarda Kazlıçeşme, Zeytinburnu’ndaki adresine taşındığında Hıdır Selek’in emanetinioğlu Tuğrul Selek sürdürüyordu.
Armatör ve bankacılık dâhil birçok alanlardaki eserlerde imzası olan Hayri Baran’la yaşambulan ve oğulları Pekin ve Ekin Baran’la yollarına devam eden Denizcilik A.Ş. Fındıklı’dakiFındıklı Han’da çalışmalarını sürdürdü.
Genel Denizcilik – Geden Line, Meclisi Mebusan Caddesi Genel Sigorta Han’dan ayrılarakLevent’te Büyükdere Caddesi Yapı Kredi Plaza’ya taşınalı nice yıllar olmuştu.
Suay Umut’unDünya Denizcilik – Şirketler Grubu Mecidiyeköy, Abide-i Hürriyet Caddesi’nden Genel Denizcilikgibi Yapı Kredi Plaza’ya taşınmıştı.
Meclisi Mebusan Caddesi Orya Han’daki Martı Denizcilik Grubu kurucuları yollarını ayırmışolsalar da, Erol Yücel, Levent Karaçelik, Ali Yenidünya ve RifatKaraçelik gibi dört müteşebbisledaima saygıyla anılacaktır. Kurucu ortaklar yollarını ayırırken, Martı Holding daha sonrakiyıllarda Cihangir’de Şark Ekspres’le komşu tarihi bir binada faaliyetlerine devam etti.Martı Denizciliği yaratan dört gencin heyecanıyla mutlu olduk ve geleceğe yönelikumutlarımız arttı. Martı Denizcilik de, asla unutulmaması gereken bir efsanedir.
LucienArkas’la tanıdığım Arkas’ı, Seatrade Dergisi adına ilk kez Levent’teki adresinde ziyaretetmiştim. Arkas’ınİstanbul’daki siması Timuçin Pekar ve Cezmi Serter’di. Dostlukların ismi olanTimuçin Pekar’la tanışıklığım bu kadar eski yıllara gider. O yıllarda Arkas henüz gemi sahibi değildi.LucienArkas’ın şahsında şekillenen deneyim ve beceri; uluslar arası saygınlığı devamlıolarak artan ve hayranlıkları üzerine çeken Arkas Holding’i yarattı.
Alfa Denizcilik, Barbaros Bulvarı Koza İş Merkezi’ndeydi. Başkanı Hasan Kınay, ortakları AtillaDonat ve Turan Şalikoğlu’ydu.
Pak Holding’in Pak Denizcilik firması Tuzla’daki tersanelerde inşa ettirdiği gemilerle büyüyenbir armatörlük şirketiydi.Sonraları Pak Holding’in Gayrettepe’deki Pak binasına taşındığını vezamanla denizcilik dünyasından çekildiğini hatırlıyorum.
Mazisi 1960 yılına giden Beşiktaş Denizcilik, İhsan Kalkavan adında simgeleşir ve ikincikuşak Yavuz Kalkavan’la “Yedi Kuşak Denizci” bir aile olarak gelenekleri daha ileri götürür.
İngiltere’de Shipbrokers ve Seatrade Dergilerinin Türkiye temsilcisi olduğum ve Türk basıntarihinde ilk kez Dünya Gazetesi’yle Denizcilik sayfalarını kurup geliştirdiğim yıllarda, arada hepbüyük tonajlı ham petrol tankerlerine yönelmenin önemine dair makalelerim olurdu.
Birgün Beşiktaş Denizcilik adına 165.000 dwt’luk bir ham petrol tankeri siparişi verildiğihaberi iletildi.
Altunizade – Denizcilik İş Merkezi’ndeki töreni ömrümün çok değerli bir anısı olarak hatırlarım.Zira Denizcilik İş Merkezi’nin arazisi üzerinde olan konağın önündeki kürsüde İhsan Kalkavandavetlilere hitap ediyordu. Birtarafında aile büyüğü Şadan Kalkavan, diğer yanında KaptanoğluŞirketler Grubu Başkanı Gündüz Kaptanoğlu vardı ve ortaklık doğrultusunda yatırım yaptıkları165.000 dwt’luk ham petrol tankerinin müjdesini vermekteydiler.
Beşiktaş Denizcilik bir süre Beyoğlu’ndaki Odakule Kat.14’deki adresinde hizmet vermiştir.Daha sonra muhakkak yıllarca özledikleri genel merkezlerı olan Okmeydanı, PiyalepaşaBulvarı’nda Memorial Hastanesi kompleksi arkasındaki kendi binalarında daha geniş ufuklaradoğru yollarına devam ettiler.
Yunan Deniz Ticaret tarihi yazarı Prof. Dr. GelinaHarlaftis, en büyük Yunanlı armatörlerinOsmanlı İmparatorluğu’nun son yüzyılında Ege’deki Sakız Adası’ndan çıktıklarını yazar.Türkiye’de ise, Rize, Tirebolu ve Karadeniz Ereğlisi öncü bir Karadeniz kenti olmuştur.Hacı İsmail Kaptanoğlu ismiyle andığımız Kaptanoğlu Denizcilik Grubu henüz KaraköyGümrük Sokaktaki handaydı.
Hudem Denizcilik Necatibey Caddesi Hoca Tahsin Sokak, Polat Han’daydı. Hudem Denizcilik,Halil Uzundemir’le anılacaktır.
Bedri İnce ile adı Türk Deniz Ticareti tarihine yazılan İnce Denizcilik, Kemeraltı Cad. DoğanHan, Karaköy’deydi. 1994 gibi yıllarda İnce – 1, İnce – B, Kaptan Fehmi, Mehmet Emin ve Merveisimli gemilerden oluşan filosuyla büyümesini sürdürüyordu.
Sönmez Denizcilik Şirketler Grubu, Kemeraltı Caddesi’ndeki kiralık merkezini takiben, uzunyıllar Kara Mustafa Paşa Kemankeş Caddesi’ndeki satın aldığı Hovagimyan Han’da büyüdü,güçlendi. Filosu 1 milyon dwt’nu aşarak, hayranlıklar yarattı. Ne yazıktır ki, sonraları ağırsorunlara maruz kaldı. Bu han satılıncaya kadar kapısının üzerinde “Sönmez Denizcilik” harflerigörülürdü.
Sirkeci’de iki armatörlük şirketini hatırlıyorum; Temel Kaya başkanlığındaki Kale Denizcilik,Orhaniye Caddesi, Koçkaya İşhanı’nda; İbrahim Aslan başkanlığındaki Aslan Transmarin,Reşadiye Caddesi, Güneş Han, Eminönü’ndeydi.
Oysa 1930’lu yıllarda Sirkeci’de hayli sayıda armatörlük firması vardı. O şirketlerin hemenhepsi tarihe karıştılar!
Nereden nereye; yıllar geride kaldıkça sevindirici haberler gibi, elemler getiren haberler dedevam etti. Tıpkı asırlardır olduğu üzere, devran değişmedi.
Bugün yaşadıklarımız dün oldu, dünlerin sayısı yaşadıkça arttı. Dünler, evvelki gün oldu veher biri tarihe karıştı.
Anılarımızı yeniden biraz daha önceki yıllara götürelim; Deniz Ticaret Odası uzun uğraşlardansonra ilkkezİstanbul Deniz Ticaret Odası adıyla kurulduğunda Oda’ya eski Deniz KuvvetleriKomutanı Oramiral Celâl Eyiceoğlu, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer veBaşbakan E. Oramiral Bülent Ulusu vasıtasıyla Beşiktaş Deniz Müzesi’nin arşiv binası tahsisedilmişti.
27 Ağustos 1982 günü Celal Eyiceoğlu Deniz Ticaret Odası Meclis Başkanı seçildi.
İstanbul Deniz Ticaret Odası Meclis Başkan Vekilliklerine Ferit Özdemir ve Mehmet Şekerciseçildiler.
1567 Sayılı kanunla kurulan İstanbul Deniz Ticaret Odası’nın ilk Meclis toplantısındakonuşma yapan İstanbul Valisi Niyazi Ayaz Deniz Ticaret Filomuzun 1979 yılında 1 milyon 952bin dwt kapasiteye sahip olduğunu, bu rakamın 1982 Haziran ayında 3 Milyon 281 bin dwtkapasiteye ulaştığını vurguladı. Vali Ayaz, 389 Milyon Groston kapasitesi olan dünya ticaretFilosu içinde Türk Deniz Ticaret Filosunun 352 parça gemiyle 31.inci sırada yer aldığını söyledi.
Daha sonra konuşma yapan Meclis Başkanı Celal Eyiceoğlu“Deniz Ticaret Odası en kısazamanda sekreteryasını kurarak ülkenin ekonomik hayatında bağımsız bir meslek kuruluşuolarak yerini alacaktır.” dedi.
25 Mart 1984’de ise Ziya Kalkavan İstanbul Deniz Ticaret Odası Meclis Başkanı olarakseçilirken, Başkan Vekilliklerine Ferit Özdemir ve Mehmet Şekerci yeniden seçildiler.
YönetimKuruluna; Şadan Kalkavan, Erol Yılmaz Akçal, Gündüz Kaptanoğlu, Fuat Miras, Hilmi Sönmez,Hüsnü Şişmanyazıcı, Emin Atasagun, Eşref Cerrahoğlu ve Erim Akat seçildiler.
Bir asır boyunca olduğu üzere teşkilatlanma mücadelesini başlatan armatörler gibi, ilk DenizTicaret Odası’nı kuranların hepsi armatördü!
Deniz Ticaret Odası, Ziya Kalkavan’ın Meclis Başkanı ve Hilmi Sönmez’in Yönetim KuruluBaşkanı olduğu yıllarda birkaç sene bu hanın ilk iki katında yeraldı.
Türk armatörleri tarihinin çok nadir bir kişiliği olan Armatör M. Nuri Cerrahoğlu’nun da 20Temmuz 1985 günü duyulan vefatı his tufanı gibi üzüntüler yaratmıştır. Karadeniz Ereğlisieşrafından Hacı Mehmet Tahsin ve Hacce Şerife Cerrahoğlu’nun oğlu, Armatör Hacı H.NuriCerrahoğlu’nun yaşamı, hayat görüşü, mücadeleleri muhakkak kaydedilmeliydi ve aktarılmalıydı.
Armatörlerimizden Erdal Aksoy’u 1985 yılında tanıdım; Türk armatörlerine ait arşivimdekibilgilere göre 06 Mayıs 1943, Sürmene’li olduğunu kaydetmişim.
İş hayatına 1974’de Akaryakıt ticaretiyle başlamış. 1974 – 1985 yıllarında kurduğu filosuyla“Armatör” kimliği kazanmış olan Erdal Aksoy, 1980’den günümüze Aksoy Holding A.Ş. Kurucusuve Yönetim Kurulu Başkanı olarak diğer sanayi ve ticaret alanlarında başarıyla büyümesinisürdürmekte.
Metin Kalkavan Büyük Külüp’teki 4 kişilik öğle yemeğine beni de davet etmişti. Turkonadıorada şekillenirken, engin umudları ve inançları olan Metin Kalkavan’ın ve Servet Yardımcı’nınheyecanını dün gibi, mutlulukla hatırlıyorum.
Birkaç cümlede ve satırda naklettiğimiz yaşamlara ait bilgiler, aslında bir ömür kadar uzundeğerlerle ve hatıralarla yüklü.
Yazmazsak, enginlerde kaybolup gidecektir. Eminim ki, Armatör kimliğini geride bırakanlargibi, ebediyete ulaşan büyüklerinin anılarını, fotoğraflarını saklayacak olan bu eser, çok değerlibir görevi yerine getirmektedir. Zira böylece logo taşlarını yerleştirircesine yaşam öyküleribelgelenmekte ve tüm fotoğraflarla bütünleşmektedir.
Deniz Ticaret Odası olarak restore edilen Salıpazarı’ındaki günümüzün genel merkez binası,Meclis Başkanı Ziya Kalkavan’ın armağanı gibidir ve unutulmaz gayretlerinin eseri olmuştur.
Örgütçü ruhlu ve bir mücadele adamı olan Ziya Kalkavan yaşamının son aylarına kadardenizciliğimizin gelişimi için çabasını sürdürdü.
Resmi açılışı 10 Ocak 1991’de yapılan Deniz Ticaret Odası Salıpazarı Genel Merkez binasıtörenine Ulaştırma Bakanı Cengiz Tuncer, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Nurettin Sözen,Eski Başbakanlardan Bülent Ulusu da onur konuğu olarak katılmışlardı. O tarihte Yönetim KuruluBaşkanı Cengiz Kaptanoğlu’ydu. Birlikte çektirdikleri fotoğraf, gazetelerin birinci sayfalarındatarihi bir anı olarak yerini aldı. Ev sahibi Meclis Başkanı Ziya Kalkavan’dı.
Faruk Ürkmez’iilk kez Perşembe Pazarı – Unkapanı’ndaki bürosunda tanımıştım. İnşaettirmekte olduğu gemi Unkapanı Köprüsü sahilinde bağlıydı ve çalışmalar devam ediyordu.
Sonraki yıllarda Beşiktaş – Barbaros Bulvarı’ndaki geniş donanımlı şirket merkezinde veKoşuyolu’ndaki Holding merkezinde defalarca görüşmüşüzdür.
2014 yılı Haziran ayının ilk günlerinde ilk kuşak Karadenizli Armatörlerden HüseyinYardımcı’nın oğlu, Yardımcı Denizcilik Şirketler Grubu’nun onur başkanı Şevket Yardımcı’nıngözlerini hayata yumduğu haberi geldi.
Türk Armatörleri Birliği Başkanı Şadan Kalkavan 11 Mart 2015 günü tedavi gördüğü hastanede vefat etti.
Bunlar son iki senenin ilk hüzün haberi değildir. Mutluluklar ve hüzünler bizlerden öncevardı, bizlerden sonra da hep tekrarlanıp gidecektir!
Türk Armatörleri Tarihi’ni tüm belgeleriyle yazmak için çok uzun bir zamana ihtiyaç var.
Yine de her geçen gün bir kayıptır ve bir yerden başlanmalıdır. Bu eserdeki amaç böyle birdüşünceden hareket etmektedir.
Sadece Milli Mücadele yıllarına şöylece bakarsak, Rize’li değerli tarihçi Fatih Sultan Kar’ıniğneyle kuyu kazar gibi tespit ederek dizelediği Karadenizli Reisler de, aslında o yıllarınarmatörleriydiler; “İşgal altındaki İstanbul’dan Anadolu’ya silah ve cephane nakliyesini organizeeden Karadenizliler, bu konuda güven ve fedakârlığa dayanan bir sistem kurmuşlardı.
Dayanışma, iyi bir haberalma ve fedakârlık. Depolardan silah ve cephane geceleyinmotorlara yükleniyor ve bunların üstüne tüccar malı konuyordu.
Evrakları tanzim edilerek Kavağa gönderiliyor ve işgal kuvvetleri kontrol noktasındakiKarakol Teşkilatının elemanı ‘Çıkın’ dedikten sonra Boğazdan çıkılıyordu. Bu nakliye işindesilah ve cephanenin taşıma işini motorlara Rize’nin Kalamoz (Akpmar) köyünden Kasımpaşa’dakahveci Mehmet veriyordu.”